İCMA

​

​

"İcmâ" lügatte, toplama, ittifak etme manalarına gelir. Terim anlamı ise;ümmet-i Muhammed'den bir asırda gelen müçtehitlerin dinî bir hüküm üzerinde birleşmeleridir.

Görülüyor ki tıpkı sözlük anlamında olduğu gibi icmanın terim anlamında da bir birlik söz konusudur. Yalnız bu ittifaktan maksat müçtehitlerin ittifakıdır. Çünkü bunlar ilim ve irfan noktasında ümmet-i Muhammed'in en büyükleridir. İcmanın şartı da içtihada ehil olanların ittifakıdır. Artık müçtehitlerin ittifak ettikleri şey şer'i bir hüküm olur.

İcmanın gerçekleşmesi bütün müçtehitlerin ittifakına bağlıdır. Bu müçtehitlerden birisi dahi muhalefet etse, icma gerçekleşmez. Zira, ihtimaldir ki hak, o muhalefet eden müçtehidin elinde olsun. Bundan anlaşılıyor ki icmanın en büyük şartı ittifak yani birliktir.

Bir asırda bulunan müçtehitlerin bir hâdisede ittifakları ve bu ittifaktan Müslümanların haberdar olması aklen mümkin ve vakidir. Nitekim ashab-ı kiramın bazı meselelerde ittifak etmiş olması kesinlikle sabittir. Ümmet-i Muhammed'in en kudretli temsilcileri olan müçtehitlerin bir meselede ittifak etmeleri bir hüccettir. Böyle bir ittifakın şer'an bir hüccet sayılması bu ümmete İlâhi bir ikramdır.

İcma-i ümmet için bir çok deliller getirilmiştir. Bunların en meşhurları;

​

​

​

​

​

​

​

"Ümmetim dalalet üzerine toplanmaz."(İbni Mace, Fiten, 8)  

"Müslümanların güzel gördüğü şey Allah'ın indi manevisinde de güzel görülmüştür." (Müsned-i Ahmed, I/379; Keşfü'l-Hafa, II/188) hadis-i şerifleridir.

İcmanın hükmünde hata ihtimali yoktur. İcma gerçekleştikten sonra ona muhalefet edilmez, çünkü çoğunluğa muhalefet büyük bir hatadır.

​

3. İcmaİcma kelimesi sözlükte, bir işi yapmaya kesin kararlı olmak, azmetmek; bir konudafikir birliğine varmak anlamına gelir. Terim olarak “Hz. Peygamberin vefatındansonra herhangi bir dönemde müçtehit âlimlerin şer’i bir hüküm hakkında görüş birliğinevarmalarıdır” şeklinde tarif edilmektedir.İki çeşit icma vardır:

1. Sarih İcma: Herhangi bir dönemde yaşayan müçtehitlerin bir meseleninhükmü ile ilgili görüşlerini açıklaması ile meydana gelen fikir birliğidir. ÖrneğinKur’an’ın Hz. Ebu Bekir zamanında kitap haline getirilmesi bu tarzdabir icma’dır.

​

2. Sükutî İcma: Bir meselenin hükmü ile ilgili açıklanan ortak bir görüş itirazedilmemesi şeklinde gerçekleşen icmadır. Bu durum hükmü onaylamakanlamına gelmektedir.

​

İcma’ın kaynak değeriGenel olarak kabul edilen görüşe göre icma kesin bir delildir ve ona uymakdinen gereklidir. İcma’a muhalif davranmak haramdır. İcma ile verilen hükümde içtihatkapsamından çıkar.Mu’tezili âlim Nazzam ile Haricilerin ve Şia’nın bir kısmı her iki icma’ı da delilolarak kabul etmemişlerdir.